Tóm tắt

Nghiên cứu khoa học là một hoạt động đặc biệt. Đặc biệt ở chỗ hoạt động nghiên cứu khoa học nhằm tim kiểm những điều chưa biết. Nói như thế có vẻ vô lý, vì làm cách nào tim kiểm được những điều chưa biết? Phương pháp luận khoa học chi ra rằng, muốn tim kiếm những điều chưa biết thì người nghiên cứu phải biết đặt giả thuyết về điều chưa biết, theo đó quá trình tìm kiếm được thực hiện. Trong quá trinh tim kiểm, người nghiên cứu phải biết lý tưởng hóa các điều kiện, nghĩa là đặt các giả thiết quan sát hoặc thực nghiệm trong các tình huống khác nhau. Giáo trình này hướng dẫn cách thức đưa ra một giá thuyết nghiên cứu, đặt các giá thiết tinh huống, để tiếp đó chứng minh hoặc bác bò già thuyết. Theo tính chất của một tài liệu giảo khoa, cuốn sách trình bày từ các khái niệm ban đầu Khoa học là gi, cho đến Trinh tự lôgic của nghiên cứu khoa học, Các phương pháp thu thập và xử lý thông tin và cuối cùng là những cơ sở của Đạo dức khoa học - Trong toàn bộ nội dung, tác giá dành mối quan tâm đặc biệt trình bày về trình tự lôgic của nghiên cứu khoa học. Qua kinh nghiệm những năm giáng dạy môn học này, tác già nhận thấy rằng, trình tự lôgic của nghiên cứu khoa học là khâu yếu nhất của sinh viên và nghiên cứu sinh hiện nay. Trong một số cuộc trao đổi về phương pháp luận khoa học, một vị giáo sư khăng định, chi cần dạy cho sinh viên về nhận thức luận Mác - Lênin là đủ. Có thể ý kiến đó là đúng, nhưng chưa dù. Nhận thức luận, triết học chỉ dạy cho người học về cách tiếp cận đề đi đến nhận thức. chẳng hạn, phải đi từ trực quan sinh động đến tư duy triu tượng v.v... Nhưng ngay cả mệnh để dó cũng không hề cung cấp cho họ về trật tự các kỹ năng thao tác để có thể dưa ra những kết luận khoa học. Ở đâu đó, một nhà nghiên cứu dã nói, khoa học chí ra điều hay, lẽ phải cho đủ mọi ngành nghề, trong khi hàng loạt thầy cô đã hướng dẫn nghiên cứu khoa học cho trò vẫn theo phương pháp truyền nghề của các nghệ nhãn. Trong giáo trình này, tác giả cổ gắng trình bày theo hướng tiếp cận phương pháp luận thoát khỏi khuôn khố của phương pháp truyền nghề của các nghệ nhân. Giáo trỉnh này được biên soạn dành cho các ngành khoa học xã hội và nhân văn. Tuy nhiên, sự khác nhau về nghiên cứu khoa học giữa các ngành khoa học chủ yếu là việc lựa chọn phương pháp thu thập thông tin, còn trình tự lôgic thì hoàn toàn giống nhau trong tư duy nghiên cửu của tất cả các ngành khoa học. Chẳng hạn, thu thập thông tin khi nghiên cứu khí tượng hoặc địa chất, thì chủ yếu là nhờ quan sát, đo đạc, tính toán; thu thập thông tin khi nghiên cứu các giải pháp công nghệ thì phải qua thực nghiệm. Còn việc xây dựng giá thuyết và tim kiếm luận cứ để kiêm chứng giá thuyết thi không hề khác nhau về mặt lôgic.