Tóm tắt

Cuốn sách Mô hình tổ chức Nhà nước ở Việt Nam thế kỷ X – XIX không đi sâu mô tả chi tiết về cơ cấu bộ máy chính quyền của các vương triều như nhiều công trình đi trước, mà trên cơ sở nghiên cứu thiết chế nhà nước phân theo từng giai đoạn, chúng tôi cố gắng hệ thống hóa và khái quát hóa những đặc điểm và hình thức tổ chức nhà nước ở từng thời kỳ lịch sử nhất định đó, cũng như chỉ ra những đặc trưng xuyên suốt, những khuynh hướng vận động và biến đổi của mô hình nhà nước quân chủ Việt Nam trong suốt thời trung đại. Lịch sử Việt Nam từng xuất hiện một số hình thức tập quyền, điển hình là trong thời kỳ tồn tại của các triều đại Lý – Trần, Lê Sơ và Nguyễn. Trong mỗi hình thức tập quyền đó, tính chất và mức độ tập trung quyền lực của chính quyền trung ương được biểu hiện khác nhau. Điều này có nghĩa, trong khuynh hướng phát triển chung của thiết chế chính trị quân chủ ở Việt Nam, không phải mọi thời kỳ hay tất cả các nhà nước tồn tại từ thế kỷ X đến thế kỷ XIX đều là tập quyền. Các hình thức nhà nước tập quyền cũng không phải phát triển liên tục theo đường thẳng, mô hình sau xuất hiện ngay khi mô hình trước kết thúc, mà chúng đều có quá trình hình thành sau một thời kỳ gián đoạn và thường chỉ tồn tại trong một khoảng thời gian nhất định nào đó. Cuốn sách tập trung làm rõ một số vấn đề chủ yếu: - Tái hiện một cách khách quan quá trình hình thành và biến đổi, những đặc trưng cơ bản và tính chất của mô hình nhà nước quân chủ trong lịch sử Việt Nam từ thế kỷ X đến thế kỷ XIX. - Tập trung làm rõ quá trình thiết lập, cấu trúc và đặc điểm, thành tựu và hạn chế của từng hình thức tổ chức nhà nước trong các giai đoạn lịch sử nhất định; nhìn nhận và phân tích thiết chế nhà nước trong những mối quan hệ đồng đại, lịch đại; tác động qua lại giữa bối cảnh lịch sử, nền tảng kinh tế – xã hội với hình thức tổ chức nhà nước. - Đi sâu phân tích cấu trúc quyền lực nhà nước, tập trung ở bốn nội dung cơ bản: Tư tưởng và chính sách cai trị, bộ máy chính quyền, hệ thống luật pháp, quan hệ Nhà nước – làng xã. - Chỉ ra những đặc trưng xuyên suốt, những khuynh hướng và quy luật vận động, biến đổi của mô hình tổ chức nhà nước quân chủ ở Việt Nam, đồng thời lý giải căn nguyên của sự vận động và biến đổi đó.